Koorts

Inleiding

Vanaf welke temperatuur spreken we in de praktijk over koorts? Alles hangt af van de manier waarop we ze meten. De meest betrouwbare temperatuurmeting is voor jonge kinderen rectaal en oraal voor de anderen (waarbij men de mond gesloten houdt).

Oorthermometers meten de temperatuur van het trommelvlies. Voor een betrouwbare meting moet de thermometer goed naar het trommelvlies gericht zijn en moet de gehoorgang vooraf gereinigd zijn zodat het trommelvlies toegankelijk is. De papierstrips die volgens de temperatuur van kleur veranderen, zijn minder nauwkeurig.

En ten slotte, weet dat de temperatuur op het einde van de namiddag en ’s avonds hoger is dan ’s morgens. Koorts benadrukt enkel de normale temperatuursschommelingen in de loop van de dag.

Temperatuursregeling van het lichaam

Om een temperatuur van 37 °C te garanderen, produceert ons lichaam warmte. In feite wordt de warmte die door enzymreacties wordt geproduceerd om nieuwe molecules te maken of om de te verwijderen molecules te splitsen, gerecupereerd door het bloed dat ze in alle weefsels afgeeft. Deze weefselmetabolismereacties vinden in elke cel plaats, maar de twee grootste warmteproducerende organen zijn de lever en de spieren. Een andere bron van warmte komt van de warmte die uit de omgeving wordt geabsorbeerd.

Ons lichaam verliest constant warmte hoofdzakelijk via drie mechanismen:

• De onvoelbare verdamping van zweet (in technische termen, de perspiratie) die in onze streken tot 12 ml/kg bedraagt of meer dan 700 ml water per dag voor volwassenen.
• De straling van de warmte die door de bloedvaten van de huid wordt vervoerd en die werkt als een radiator.
• De lucht die we uitademen die door de warmte van ons lichaam werd opgewarmd in de longen.

Een thermostaat in de hersenen

Om zijn temperatuur constant te houden, moet ons lichaam de warmteproductie en het warmteverlies constant kunnen controleren. Deze controle gebeurt in het gebied van de hersenen dat we de hypothalamus noemen. De hypothalamus krijgt veel informatie over de inwendige warmte van ons lichaam: hij controleert permanent de warmte van het bloed en van de buik.

Ons lichaam moet zich ook aanpassen aan de warmteschommelingen van de omgeving. Daarom krijgt het ook informatie over de buitentemperatuur en de warmte van ons lichaam ter hoogte van deze buitenranden via de huid.

Naargelang deze informatie werkt de hypothalamus als een thermostaat.

De hypothalamus werkt als de thermostaat van een verwarmingsinstallatie

Stijging van de lichaamstemperatuur

Als de warmte van ons lichaam te laag is, beschikt het over drie mechanismen om de situatie te verbeteren:

• Het zal ons een gevoel van koude geven en ons daarop doen reageren: een trui aantrekken, de verwarming hoger zetten, uit de schaduw in de zon gaan zitten enz.
• Het zal ook het warmteverlies verminderen door de transpiratie te verminderen en door de bloedvaten van de huid te sluiten die dan wit of bleker wordt omdat haar kleur gedeeltelijk te wijten is aan het bloed dat erdoor stroomt.
• Ten slotte zal het de warmteproductie verhogen door het metabolisme te verhogen, maar vooral door een beroep te doen op de warmte die door de geactiveerde spieren wordt vrijgesteld: we zullen bibberen of beginnen stappen of lopen om ons op te warmen.

Daling van de lichaamstemperatuur

Als onze temperatuur te hoog is, kunnen vier mechanismen helpen:

• Het gevoel van warmte zal ons ertoe aanzetten om kledingsstukken uit te trekken om de warmte in ons lichaam beter naar buiten te laten gaan.
• We zullen beginnen zweten, ditmaal zichtbaar, met druppels zweet op onze huid en onze kleren of lakens nat maken.
• De bloedvaten van onze huid zullen maximaal openen en onze huid zal feller rood worden.
• We zullen rusten om geen spierwarmte te produceren.

De koortsaanval

Alle mechanismen voor temperatuursregeling van ons lichaam spelen een rol bij koorts.

Om verschillende redenen en door ingewikkelde mechanismen zal de thermostaat van de hypothalamus zich regelen op een hogere temperatuur dan onze ideale temperatuur van 37 °C. Laten we 39 °C nemen. Onze lichaamstemperatuur is te laag ten opzichte van deze regeling op 39 °C, dus de “verwarming” komt op gang.

We hebben het ijskoud, we dekken ons toe en zetten ons dichtbij een warmtebron, onze huid heeft koud en we zijn aan het bibberen. Dit is wat er gebeurt tijdens een koortsaanval, is het niet?

De 3 fasen van koorts: 1) de aanval 2) het aanhouden 3) het verdwijnen

Koorts: een alarmsignaal

Koorts heeft een slechte reputatie. Onze eerste reflex is de koorts te onderdrukken. Eigenlijk is koorts geen ziekte op zich, enkel een waarschuwingssignaal dat er iets niet goed gaat in ons lichaam. Het is de arts zijn taak om de oorzaak te vinden en te verzorgen.

Maar de werkelijkheid is genuanceerder. We moeten koorts behandelen als hij te hoog wordt en een onmiddellijk en vitaal gevaar vormt. Het is absoluut noodzakelijk dat koorts wordt behandeld bij gevoelige personen – zoals baby’s, hartpatiënten en diabetici. Het is gerechtvaardigd om de koorts te proberen verminderen als hij te veel ongemak veroorzaak.

Maar koorts heeft ook zijn nut.

Koorts: een verdedigingsmechanisme van het lichaam

Heel vaak weten we echter niet dat koorts meer is dan een alarmsignaal, hij is ook een nuttige verdedigingsreactie van ons lichaam tegen de infectie. Door het metabolisme te verhogen, creëert hij omstandigheden die eigen zijn aan de activering van de verdedigingsmechanismen van ons lichaam. Hij vormt het lichaam ook om tot een minder gunstige omgeving voor de snelle vermenigvuldiging van deze ziekteverwekkende kiemen die gemakkelijker door ons natuurlijk afweersysteem worden verwijderd als ze minder talrijk zijn. Bovendien produceren sommige bacteriën zeer toxische bestanddelen die door de warmte geneutraliseerd zullen worden.

Koorts heeft dus meer ongemakken en risico’s dan voordelen. Koorts moet elke keer als het nodig is worden behandeld.

Koorts vecht samen met ons, niet tegen ons

Is koorts gevaarlijk?

Een klein percentage kinderen (2 tot 5 %) krijgt stuipen. Stuipen treden meestal op bij kinderen van 6 maanden tot 6 jaar oud en meer bij jongens dan bij meisjes. Stuipen worden niet veroorzaakt door de hoge temperatuur of de duur ervan, maar wel door de snelheid waarmee de temperatuur stijgt of daalt.

De aanval duurt niet langer dan 15 minuten en vaak minder lang. Het lichaam verstijft, de armen en de benen beginnen te trillen, het kind is buiten bewustzijn. Het kan plassen of stoelgang hebben tijdens de aanval of zelfs braken.

U moet niet proberen om tussen te komen, behalve verhinderen dat het kind zich kwetst.

De meeste kinderen en ouders verdragen koorts zeer goed

De koortsperiode

Als de koorts is opgekomen, als onze lichaamstemperatuur overeenstemt met de thermostaatregeling, voelen we ons beter maar niet in vorm. Dit temperatuursniveau ligt ons niet.

We voelen ons slecht, zijn overal stijf, hebben een zwaar hoofd of hoofdpijn en een droge mond. We kunnen zenuwachtig en prikkelbaar worden, we verliezen onze eetlust en soms hebben we ook geen dorst, we kunnen niet meer slapen. Bovendien werkt ons metabolisme veel te hard, put het onze reserves uit waardoor we aanzienlijk verzwakken.

Als iemand anders ons aanraakt, voelt hij dat we warmer hebben dan normaal.

Het verdwijnen van koorts

Wat gebeurt er als de thermostaatregeling opnieuw veranderd is naar een temperatuur lager dan 39 °C omdat we bijvoorbeeld een geneesmiddel hebben ingenomen om de koorts te verlagen?

De mechanismen van ons lichaam om de temperatuur te verlagen treden in werking. We hebben het te warm, we doen onze kleren uit of leggen de dekens van ons af, onze huid wordt rood, we zweten meer en we hebben totaal geen energie meer. In feite is dit volstrekt normaal.

Koorts gebruikt de normale mechanismen voor de regeling van de lichaamstemperatuur