De pijn en ons lichaam begrijpen

HOE WERKT ONS LICHAAM?

Ons lichaam bezit zeer veel pijnreceptoren. De activering van deze receptoren geeft een boodschap die via de zenuwen naar de hersenen wordt overgebracht. Tijdens de overbrenging kan deze boodschap al onbewuste beschermingsreflexen veroorzaken, bvb. wanneer we ons hand snel wegtrekken van een heet voorwerp. Deze boodschap kan ook veranderd worden, namelijk een afname of een toename van het pijnlijk gevoel. Maar het is pas in de hersenen dat deze boodschap wordt ontcijferd: gaat het bijvoorbeeld om een brandwond of een insectenbeet? Waar voelen we de pijn op ons lichaam? enz.

Ons lichaam is ook in staat om zelf krachtige bestanddelen af te scheiden die de pijn onderdrukken. Deze noemen we de endorfinen. Hun naam duidt aan dat deze bestanddelen tot de klasse van de morfinederivaten behoren, één van de meest krachtige pijnstillende geneesmiddelen.

Besson J.M., La douleur, 1992, Ed. Odile Jacob
Het lichaam is goed uitgerust om pijn te voelen en te bestrijden

IS PIJN ONZE VIJAND?

Als de pijn snel vanzelf verdwijnt, mogen we hieruit besluiten dat ons lichaam de situatie efficiënt onder controle heeft (bijvoorbeeld nadat we tegen een meubelstuk zijn gelopen). Maar als de pijn aanhoudt, betekent dit dat ons eigen controlesysteem het niet meer aankan. Dan moeten we zelf de situatie in handen nemen. Dus, is pijn onze vijand? Ja, want er is geen enkele reden om te lijden en er bestaan zeer veel geneesmiddelen om de pijn te verzachten of te onderdrukken. Nee, omdat pijn het middel is dat door ons lichaam wordt gebruikt om aan te duiden dat er waarschijnlijk iets abnormaal gaande is, dat gevaarlijk is of gevaarlijk kan zijn.

Besson J.M., La douleur, 1992, Ed. Odile Jacob
Pijn moet niet worden verwaarloosd

ALARMSIGNALEN

De pijn begrijpen

Pijn is een alarmsignaal. Zijn rol bestaat er enkel in te wijzen op het feit dat er in ons lichaam iets abnormaal gaande is. Ontdek waarom het gevaarlijk is om geen rekening te houden met pijn en om te lang te wachten alvorens een arts te raadplegen om er de oorzaak van te ontdekken.

De receptoren die gespecialiseerd zijn in pijn

Om de verschillende soorten boodschappen te begrijpen die pijn kan overbrengen, moeten we weten dat elke betrokken receptor gespecialiseerd is in een specifiek gevoel.

Dit vernuftig systeem bestaat in eerste instantie uit wat we noemen de vrije zenuwuiteinden. Er bestaan verschillende soorten die aan de oorsprong liggen van acute of doffe, meer intense pijn. Deze vrije zenuwuiteinden veroorzaken pijn als lichaamscellen lijden of sterven. Deze cellen stellen immers verschillende chemische substanties vrij die in staat zijn om deze zogenaamde nociceptieve receptoren te stimuleren (gevoelig voor iets dat schadelijk is).

De andere receptoren die een rol spelen bij pijn

Er bestaan ook andere soorten receptoren die in staat zijn om pijn voort te brengen. In normale omstandigheden zijn ze gevoelig voor contact, een lichte of hevige druk, warmte, koude, vervorming, samentrekking en uitrekking. Deze zogenaamde mechanische receptoren zullen een rol spelen om aan te duiden dat het etiket van een kledingstuk een onaangenaam gevoel heeft op onze rug of als we de activering van deze receptoren positiever willen zien, dat het bed van een hotel uiterst comfortabel is of dat de warmte van een haardvuur niet te evenaren is. Maar de extreme stimulatie van deze receptoren, boven een bepaalde drempelwaarde, veroorzaakt pijn – bijvoorbeeld als we met een hamer op onze vinger slaan.

Als deze andere receptoren extreem gestimuleerd worden, sturen zij ook een pijnboodschap

Pijn is een nuttig alarmsignaal

Gezien het aantal en de diversiteit van de receptoren die in staat zijn om een pijnboodschap naar de hersenen te sturen, kunnen we zonder twijfel bevestigen dat er niet één soort pijn bestaat, maar verschillende soorten.

Deze soorten pijn zijn trouwens een nuttig alarmsignaal voor de hersenen om ons bewust te maken van het feit dat er iets fout gaat waarover we ons moeten bekommeren en waardoor we moeten optreden.
Besson J.M., La douleur, 1992, Ed. Odile Jacob
Chèvremont M, Cytologie et Histologie, Ed Desoer, 1975

GEVOLGEN

De lichamelijke gevolgen

Wat kunnen we niet meer doen door de pijn? Dit is haar eerste negatieve gevolg. In welke mate beperkt ze bepaalde activiteiten van het dagelijkse leven – zoals op oneffen grond stappen, de wagen gebruiken, de trap op- en/of aflopen? Welke uitwerking heeft de pijn op uw beroepsactiviteiten of op uw sociale leven?

Of nog, waartoe verplicht de pijn ons? Er kunnen aanzienlijk veel voorbeelden worden gevonden: ’s morgens vroeg opstaan om rustig opnieuw op gang te komen (artrose), hulp vragen om iets op te tillen (lendenpijn), om uw hemd aan te doen (ontsteking van de schouderligamenten), bepaalde gebaren of bepaalde houdingen vermijden die pijn kunnen veroorzaken. En dan spreken we nog niet over de gevolgen op de slaap. Als we een volledige balans opmaken, merken we snel dat pijn onze levenskwaliteit vermindert, een reden meer om haar correct te behandelen.

Pijn kan onze levenskwaliteit sterk verminderen

De psychologische gevolgen

Bovendien heeft acute pijn en vooral chronische pijn de neiging om ons humeur te ondermijnen, onze levensvreugde te vernietigen en angst of prikkelbaarheid te verhogen. Patiënten die hun weerstand voelen verdwijnen, beschrijven deze pijn als lastig, irritant of beangstigend. Permanente, stresserende pijn ligt ook aan de oorsprong van een afname van de aandacht en van het geheugen, van het niet meer zo goed in staat zijn om problemen op te lossen en van een tragere gedachtegang, kortom pijn heeft een invloed op onze werkcapaciteit.Bovendien kan er een vicieuze cirkel ontstaan: de pijn creëert angst die de pijn doet toenemen en zo verder. Hoe meer we door onze pijn zijn geobsedeerd, hoe meer belang we er aan hechten en hoe meer we haar een permanent karakter geven.

Laat de pijn uw leven niet beheersen!

Laat de pijn niet blijven duren

U hebt geraden dat men met chronische, zelfs weinig intense pijn veel moeilijker kan omgaan dan met acute pijn. Chronische pijn is volgens de huidige definitie pijn die al 3 tot 6 maanden duurt. In tegenstelling tot acute pijn heeft chronische pijn haar nuttige rol als alarmsignaal verloren, ze is nutteloos, vernietigend en veel complexer en moeilijker te behandelen. Chronische pijn wordt een ziekte op zich, sommige personen noemen haar zelfs “pijn-ziekte”.

We weten nog niet waarom bepaalde soorten pijn na verloop van tijd en door de behandelingen verdwijnen. Wat duidelijk is, is dat chronische pijn even krachtig moet worden behandeld als acute pijn. Laat de pijn niet blijven duren!

Acute pijn kan chronisch worden
Hart RP et al, Curr Pain Headache Rep 2003, 7: 116-126 Ce qu’est la douleur chronique, 2006 – www.passeportsante.net

NIET WACHTEN OM EEN ARTS TE RAADPLEGEN

Op het eerste zicht lijkt het gemakkelijk om zelf een diagnose te stellen. We nemen als voorbeeld het geval van pijn ter hoogte van de enkel. Of het nu gaat om een insectenbeet of om een huidirritatie door herhaaldelijke wrijving van een nieuwe schoen, de oorzaak van de pijn is duidelijk en de behandeling binnen ieders bereik.

Doe een beroep op een dokter voor diagnose van hevige of blijvende pijn

De diagnose wordt veel moeilijker als de huid ongeschonden is. 

Waaraan is de pijn van de enkel bijvoorbeeld te wijten?
Aan de scheur van een ligament? Aan de gedeeltelijke loslating van een pees?
Aan een scheur in een bot? Aan de plotse ontdekking van gewrichtsartrose?
Aan de ontsteking van een gewricht?
Aan de extreme belasting van bepaalde ligamenten omwille van holle voeten of platvoeten?
Er zijn talrijke mogelijkheden en alleen een dokter zal ze kunnen bepalen.
Aarzel nooit om een arts te raadplegen bij acute of langdurige pijn. Soms wijst het optreden van pijn op een echte urgentie, in andere gevallen kan pijn die geleidelijk verergert wijzen op een progressieve ziekte die moet worden gediagnosticeerd en behandeld. De diagnose wordt veel moeilijker als de huid ongeschonden is.

Het gevaar van te lang wachten: pijn waaraan we niet denken

Er bestaat geprojecteerde pijn, dit wil zeggen dat we de pijn op een andere plaats voelen dan daar waar de pijn of de cellaesie ontstaat.

Het kan gevaarlijk zijn om te lang te wachten alvorens een arts te raadplegen

Om volledig te zijn, moeten we weten dat er naast nociceptieve pijn (d.w.z. door de activering van een receptor) neurogene en psychogene pijn bestaat die gelukkig minder vaak voorkomen.

Neurogene pijn is te wijten aan een aantasting van de perifere zenuwen in het ruggenmerg of in de hersenen.

Psychogene pijn wordt veroorzaakt door psychische stoornissen, zoals een depressie, die een echt pijngevoel kunnen veroorzaken zonder enig letsel.

Het volstaat niet om de pijn te controleren

Een goede behandeling van pijn bestaat niet uit het doen verdwijnen van de pijn of ervoor zorgen dat ze draaglijk wordt. Ook de oorzaak ervan moet worden behandeld, haar evolutie moet worden verhinderd en recidieven moeten worden voorkomen.

Alleen de arts is in staat om de pijn te verzorgen, haar oorzaak te vinden en recidieven te voorkomen
Manuel Merck de diagnostic et thérapeutique
Besson J.M., La douleur, 1992, Ed. Odile Jacob

Ontdek ons Gamma