Artrose

DEFINITIE EN INLEIDING

Artrose is een chronische degeneratieve ziekte van het gewrichtskraakbeen die naarmate ze evolueert, veranderingen van alle gewrichtsstructuren veroorzaakt.

Het gewricht

Wat zijn de gewrichtsstructuren?

Bij een gewricht zijn de uiteinden van beide botten die met elkaar in contact staan, bedekt met gewrichtskraakbeen. Het gewricht is omringd met een synoviale membraan die in het gewricht een synoviale vloeistof afscheidt. Buiten de synoviale membraan liggen het gewrichtskapsel en de gewrichtsligamenten die de beide botten tegenover elkaar houden en voor de stabiliteit van het gewricht zorgen.

Waarom een dergelijke structuur? De beide botten moeten over elkaar kunnen glijden om te kunnen bewegen. Maar door het gewicht van het lichaam, bijvoorbeeld ter hoogte van de knie of van de enkel, zorgt dit glijden voor een progressieve slijtage van het bot die sneller optreedt dan het herstel ervan. 

Daarom is het kraakbeen aanwezig, dat een zachtere samenstelling en een gladder oppervlak heeft waardoor schokken worden opgevangen en het glijden gemakkelijker gaat. Het gewrichtsoppervlak van het kraakbeen wordt bovendien “gesmeerd” door de synoviale vloeistof die werkt zoals olie in de zuiger van een motor.

Het kraakbeen

De kenmerken van het kraakbeen

Het gewrichtskraakbeen heeft zeer speciale kenmerken. Het bevat slechts zeer weinig cellen, chondrocyten genoemd, die in staat zijn om nieuw kraakbeen aan te maken. Het bezit geen enkele zenuw, wat logisch is want als het zenuwen zou hebben, zou de kleinste schok of beweging last veroorzaken.

Het bezit ook geen enkel bloedvat. Met andere woorden, het krijgt geen zuurstof, geen voeding door de arteriële microcirculatie en het is niet in staat om afvalstoffen van de chondrocyten via de veneuze en lymfatische microcirculatie te elimineren.

Hoe functioneert het dan? In feite gedraagt het zich als een spons. Als het wordt samengedrukt, scheidt het de afvalstoffen uit in de synoviale vloeistof. Als de druk vermindert, haalt het zuurstof, water en de nodige voedingsstoffen uit de synoviale vloeistof. Opdat het kraakbeen gezond zou blijven, moeten we bewegen.

De kwetsbaarheid van het kraakbeen

Het kraakbeen leeft traag. Hoewel het in staat is om gezond te blijven of om kleine laesies te herstellen, kan het nooit ernstige laesies verhelpen of zichzelf herstellen als het kapot is. Herhaalde microtraumata – zoals tijdens het joggen, bij overbelasting van het gewricht bij wedstrijdsporten, door regelmatig zware gewichten te dragen, door de normale as van het bot te verstoren door schoenen met hoge hakken te dragen – geven risico op een progressieve achteruitgang van het kraakbeen die onomkeerbaar is.

Het gezond houden van het kraakbeen hangt af van de afwisseling samendrukken/ontspannen die het overdag ondergaat. Dit betekent dat langdurig, onbeweeglijk stilstaan (permanente samendrukking) schadelijk is voor het kraakbeen. Maar langdurig neerliggen (constante ontspanning) is even slecht. Overgewicht of teveel spieren veroorzaakt langdurige samendrukkingen. Gebrek aan lichamelijke activiteit is even slecht.

De diagnose

De diagnose van artrose

De diagnose van artrose wordt door de arts gemakkelijk gesteld op basis van de symptomen en het onderzoek van de gewrichten.

In alle gevallen is het motief voor een raadpleging altijd de pijn in combinatie met functionele hinder, die de bewegingen van het gewricht kan beperken.

De diagnose van artrose kan enkel door een arts worden gesteld

Pijn heeft de volgende kenmerken:

In het begin van de ziekte wordt pijn uitgelokt door bewegingen en verdwijnt ze bij rust; dit is wat we een “mechanische” pijn noemen. Artrose van de heup veroorzaakt pijn bij het stappen. Artrose van de knie zorgt ervoor dat we moeilijk de trap op- en aflopen, de armen optillen is pijnlijk bij artrose van de schouder enz.

Logischerwijze wordt pijn ’s morgens het minst gevoeld en neemt het toe tijdens de activiteiten overdag. Pijn is maximaal ’s avonds waardoor slaapstoornissen optreden.

Naast de pijn is er vaak stijfheid van het zieke gewricht na een rustperiode. Hoe langer men inactief is, hoe erger de stijfheid zal zijn. De stijfheid is dus maximaal ’s morgens, na een nacht slaap. Deze gewrichtsstijfheid verzacht geleidelijk aan bij het bewegen. Men spreekt van een fase om ’s morgens “in gang te komen” die meestal minder dan 30 minuten duurt, bij het ontwaken of na een lange tijd niet te hebben bewogen.

In een meer gevorderd stadium van de ziekte kan pijn permanent worden. In dit geval verergert ze door bewegingen en verdwijnt niet meer bij rust. Ze kan de patiënt wakker maken (ongeveer 50 % van de artrosepatiënten wordt ’s nachts wakker door de pijn). Artrose van de heup kan uitstralen naar de bil, de dij of de knie.

Koud en vochtig weer kan de symptomen van artrose versterken.

In het gevorderde stadium van artrose, wordt pijn permanent

De functionele hinder bestaat uit een afname van de omvang van de normale bewegingen van het gewricht door de pijn en de stijfheid van het gewricht.

De initiële impact ervan hangt af van de activiteit van de patiënt: artrose van de handen zal, zelfs in lichte mate, een pianist meer hinderen dan een metser. Door de evolutie zal artrose de handelingen in het dagelijkse leven steeds moeilijker en zelfs onmogelijk maken.

Zoals bij alle chronische pijnen zal het beroeps-, het gevoels- en het sociale leven aangetast worden. Ongeveer een derde van de mensen die voor artrose worden behandeld, lijden ook aan een depressie en angst.

De onderzoeken

De aanvullende onderzoeken zijn onschadelijk.

Door het gewricht te bewegen, zal de arts de graad van instabiliteit van het gewricht onderzoeken. Hij zal een zwelling zien tijdens ontstekingsopstoten. Hij zal de vervormingen bestuderen. Op termijn kan de as van het bot verstoord zijn en O- of X-benen veroorzaken.

Om zijn diagnose te bevestigen, kan de arts twee onderzoeken voorstellen.

Ten eerste een bloedafname waardoor naar een eventuele ontsteking zal worden gezocht.

Ten tweede zal hij röntgenfoto’s vragen die de verandering van het gewricht zullen tonen. Maar de omvang van de radiologische tekenen komt niet overeen met de omvang van de symptomen: men kan op de röntgenfoto een ernstige artrose zien die asymptomatisch kan blijven en omgekeerd.

De evolutie

De evolutie van de symptomen is moeilijk te voorspellen.

Deze varieert van de ene tot de andere persoon en is niet gelijkmatig in de tijd.

Artrosepijn is in eerste instantie mechanische pijn met soms ontstekingsopstoten tijdens dewelke het kraakbeen sneller wordt afgebroken (1, 2, 3).

Artrose evolueert met opstoten

Marre, J.P., EULAR 2004, Nouvelles recommandations sur la coxarthrose: des preuves à la pratique. Journal de Rhumatologie, Juin 2004; 132: 3-6
Fautrel, B. Retentissement fonctionnel de l’arthrose: résultats d’une enquête nationale effectuée auprès de 10000 patients consultant pour l’arthrose. Rev Rhum 2005; 72: 404-410
Valat, J.P. Anti-inflammatoires non stéroïdiens versus antalgiques dans l’arthrose. Rhumatologie 2002; 54 (6): 9-15


DE oorzaken

Hoe ontstaat artrose?

Het begin is een afbraak van de bestanddelen van het kraakbeen, wat leidt tot het scheuren van het kraakbeen en het progressief verlies van zijn elasticiteit en van zijn glad oppervlak.

Er kunnen zeer kleine deeltjes van het kraakbeen loskomen in de gewrichtsholte en een tijdelijke ontsteking veroorzaken van het synoviale membraan die gepaard gaat met tijdelijke pijn.

Het kraakbeen verdwijnt geleidelijk aan en als de ruwe oppervlakken van de uiteinden van beide botten tegen elkaar wrijven, ontstaat pijn die maximaal is tijdens het bewegen.

Er gebeuren dan drie dingen die we kunnen beschouwen als een poging om de schade aan het gewricht te compenseren of te herstellen.

Eerst zien we een toename van de hoeveelheid synoviale vloeistof (om het glijden te vergemakkelijken?). Het gewricht zwelt, de overmaat aan synoviale vloeistof rekt het synoviaal kapsel en de ligamenten uit waardoor pijn ontstaat.

Vervolgens slijt het bot af en probeert het zich te herstellen. Jammer genoeg doet het dit wanordelijk waardoor “papegaaienbekken” worden gevormd die we op de röntgenfoto’s zien (in wetenschappelijke termen worden deze botuitsteeksels “osteofyten” genoemd). Als gevolg hiervan verdikt het gewricht en wordt het vervormd.

Ten slotte verdikken de synoviale membraan en het gewrichtskapsel (in een poging om de stabiliteit van het gewricht te behouden?), de omringende ligamenten en spieren trekken zich samen met als resultaat een gewricht dat stijver wordt en moeilijker te bewegen is.

Gewoonlijk gebeurt dit proces zeer traag, daarom wordt artrose geassocieerd met bejaarden.

Meestal is slechts één gewricht getroffen: het gewricht van de knie, de heup of de wervel-kolom is meestal getroffen. Maar er bestaat ook gegeneraliseerde artrose (= meer dan 3 zieke gewrichten bij dezelfde persoon), artrose van een hand enz.

We zien een familiale vatbaarheid voor artrose, en artrose komt bij voorkeur bij vrouwen voor.

Als artrose duidelijk aanwezig is, hebben we een pijnlijk, vervormd en stijver gewricht met een groter volume

De behandeling

Uw arts zal u een meervoudige aanpak voorstellen

Artrose is onomkeerbaar, momenteel kunnen we ze niet genezen, behalve met een operatie waarbij het gewricht wordt vervangen (heup-, knieprothese) die onmiddellijk en duidelijk verbetering geeft maar wel een grote operatie vereist.

Alle behandelingsinspanningen zullen dus op drie zaken geconcentreerd worden:

  • De evolutie van artrose vertragen,
  • De beweeglijkheid van het gewricht behouden,
  • en de pijn controleren.
We genezen niet van artrose maar we kunnen ze onder controle houden

De arts beschikt vooral over oplossingen om de pijn en de stijfheid te verlichten met behulp van geneesmiddelen. De referentiebehandeling is paracetamol omwille van zijn gunstige verhouding doeltreffendheid/tolerantie.

Het is belangrijk om paracetamol regelmatig in te nemen, zonder te wachten tot de pijn opnieuw optreedt. De inname op vaste tijdstippen (met minstens 4 uur tussen als de dosis 500 mg bedraagt en 6 uur als de dosis 1 g per inname bedraagt) zorgen voor een betere controle van de pijn.

Bij een ontstekingsopstoot kan de arts voor een korte periode een NSAID (niet-steroïdaal anti-inflammatoir geneesmiddel) combineren.

ADVIES

  • De evolutie van artrose vertragen komt neer op het vermijden van een overbelasting van het gewricht waarbij voldoende afwisseling tussen samendrukking en ontspanning moet worden behouden om het kraakbeen te voeden. In de praktijk mogen we een gewricht niet forceren als de pijn te hevig is, vooral niet tijdens ontstekingsopstoten. Spaar uw gewricht door het enkele minuten te laten rusten. En, blijf bewegen. Wandelen is uitstekend voor de enkel, de knie en de heup.
  • Probeer te vermageren als u aan overgewicht lijdt. Gewichtsverlies is het eerste en het beste middel om uw gewrichten te sparen. Gewichtsverlies, hoe klein ook, heeft onmiddellijk positieve effecten op artrose en de ermee gepaard gaande pijn.
  • Sommige geneesmiddelen helpen de afbraak van het kraakbeen te vertragen. De geneesmiddelen tegen artrose met een trage werking moeten langdurig, gedurende 6 tot 12 maanden, worden toegediend om hun volledige werking te ervaren. Ze geven geen effect na 1 tot 4 maanden behandeling.
  • Om de soepelheid van het gewricht en de omvang van de bewegingen te behouden, bestaan er eenvoudige, pijnloze en efficiënte oefeningen.
  • Onder leiding van een kinesitherapeut kunnen meermaals per week uitrekkingen en spieroefeningen worden uitgevoerd.
  • Zwemmen en fietsen worden ook aangeraden want ze verminderen het gewicht van het lichaam op de gewrichten tijdens hun beweging.
  • Warmte in alle mogelijke vormen verlicht de pijn.
  • Beter leven met artrose.


Goldring MB et al, J Cell Physiol 2007, 213: 626-634 Harrison 2006, Ed. Flammarion Wikman A et al, PLoS One 2011 Apr 29, 6: e18952 Valat, J.P. Anti-inflammatoires non stéroïdiens versus antalgiques dans l’arthrose. Rhumatologie 2002; 54 (6): 9-15 Marre, J.P., EULAR 2004, Nouvelles recommandations sur la coxarthrose: des preuves à la pratique. Journal de Rhumatologie, Juin 2004; 132: 3-6 Fautrel, B. Retentissement fonctionnel de l’arthrose: résultats d’une enquête nationale effectuée auprès de 10000 patients consultant pour l’arthrose. Rev Rhum 2005; 72: 404-410

Ontdek ons Gamma